Aktualności
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), czyli rheumatoid arthritis, znane jest także pod tradycyjną nazwą gościec przewlekle postępujący. Jest to przewlekła choroba zapalna, rozpoczynająca się od zapalenia błony maziowej stawu i prowadząca do zapalenia stawów, kaletek maziowych i pochewek ścięgnistych. Czasami mogą występować objawy ze strony innych narządów. Gościec należy do układowych chorób tkanki łącznej. Bardzo często – nawet jeśli jest leczony – prowadzi do inwalidztwa.
Około 2% populacji
narażonych jest na gościec. Występuje on 3 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Przeważają osoby w wieku 40-60 lat. Choroba może rozpocząć się w każdym wieku, ale najczęściej pierwsze objawy stwierdzamy między 25 a 35 rokiem życia. Przebiega najczęściej z okresami zaostrzeń i remisji, czyli ustąpienia objawów.
Zmiany patologiczne
spowodowane przez RZS polegają na uszkodzeniu błony maziowej przez przewlekły proces zapalny. Konsekwencją jest uszkodzenie stawu i tkanek otaczających. W warunkach prawidłowych błona maziowa jest cienka. W przebiegu przewlekłego stanu zapalnego ulega ona pogrubieniu oraz tworzy liczne fałdy. Dochodzi do niszczenia chrząstki, torebki stawowej, więzadeł i trwałego zniekształcenia stawów. Dlatego dolegliwości stawowe są w przebiegu RZS najbardziej dokuczliwe. Charakterystyczne jest symetryczne zajęcie małych stawów ręki, nadgarstków, łokci, stopy. W okresie czynnego zapalenia występuje bolesność uciskowa stawów, często ich obrzęk i ograniczenie ruchomości.
Guzki reumatoidalne
są ziarniniakami zbudowanymi z centralnego ogniska martwicy, otoczonego komórkami jednojądrzastymi, a najbardziej zewnętrznie znajdują się limfocyty i komórki plazmatyczne. Występują one u około 30% chorych – w ścięgnach i pod skórą, w miejscach narażonych na drażnienie lub ucisk (np. na powierzchni wyprostnej przedramienia). U niektórych chorych obserwujemy również zapalenie naczyń w obrębie skóry, nerwów lub narządów wewnętrznych. Zmianom stawowym i naczyniowym towarzyszyć mogą objawy nieswoiste: uczucie rozbicia, stany podgorączkowe, nadmierna potliwość, plamy barwnikowe na grzbiecie dłoni, zmatowienie paznokci i ich łamliwość, powiększenie węzłów chłonnych.
Leki roślinne stosowane w reumatoidalnym zapaleniu stawów (gośćcu):
Kora wierzby
Już Dioskurides stosował korę wierzby w stanach zapalnych stawów. W roku 1830 Leroux wyizolował z kory Salix helix L., związek o charakterze fenolowym, i nazwał go salicyną. Farmakopea Polska VI podaje, że surowiec powinien zawierać nie mniej niż 1% glikozydów fenolowych, w przeliczeniu na salicynę. Jako źródło surowca zaleca korę młodych pędów wierzby białej (Salix alba L.), wierzby purpurowej (Salix purpurea L.) lub innych gatunków Salix L., zebraną na wiosnę, w okresie początkowej wegetacji, przed rozwojem liści. Badania fitochemiczne wykazały, że największa ilość związków salicylowych (aż 11%) występuje w korze wierzby purpurowej.
W innych gatunkach wierzb zawartość salicylanów jest niższa: Salix fragilis około 5%, Salix caprea 4%, Salix alba 2-3%. Salicyna jest prolekiem i dopiero w górnym odcinku jelita cienkiego ulega enzymatycznej hydrolizie do saligeniny (alkohol salicylowy), która jest dobrze wchłaniana do naczyń włosowatych i dopiero w wątrobie utleniana jest do kwasu salicylowego. Wykazuje on działanie przeciwzapalne (hamuje syntezę prostaglandyn), przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. W przeciwieństwie do syntetycznych pochodnych kwasu salicylowego, nie obserwujemy uszkodzeń śluzówki przewodu pokarmowego.
Garbniki wykazują aktywność przeciwzapalną, przeciwbakteryjną, a także właściwości uszczelniające naczynia włosowate. Flawonoidy działają przeciwzapalnie, są naturalnymi antyoksydantami oraz prawdopodobnie wspomagają działanie salicylanów. W Polsce dostępne są standaryzowane preparaty zawierające korę wierzby (np. Salicortex), zawierające określoną ilość związków farmakologicznie czynnych.
Dzika róża (Rosa canina)
Odpowiednie odmiany rosnące w Danii zawierają substancję o nazwie GOPO, która wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe w dolegliwościach stawowych, potwierdzone badaniami klinicznymi. GOPO jest galaktolipidem (galaktoza + kwasy tłuszczowe). W Polsce, w Czaplinku na Pomorzu, powstanie eksperymentalna plantacja gatunku, zawierającego odpowiednią ilość tego związku. Wysoka temperatura niszczy składniki odpowiedzialne za działanie i dlatego technologia przygotowania surowca musi uwzględnić niskie temperatury.
Przeczytaj także:
Lecznicze właściwości wierzby