Melisa lekarska działanie i zastosowanie

Liść lub też ziele melisy jest w zasadzie surowcem olejkowym, chociaż składnikami biologicznie czynnymi oprócz olejku eterycznego są jeszcze inne związki. Melissae folium warunkuje bogaty zespół związków czynnych, w skład którego wchodzą polifenole, głównie kwasy fenolowe i ich pochodne, flawonoidy oraz olejek eteryczny z nerolem – cytral B, geraniolem – cytral A, cytronelalem, linalolem i charakterystycznym dla tego olejku β-kariofylenem. Surowiec zawiera triterpeny, być może także inne związki o nieokreślonym jeszcze charakterze chemicznym, a istotnym działaniu.

Olejek eteryczny melisy działa spazmolitycznie, sedatywnie na ośrodkowy układ nerwowy, bakterio- i wirusostatycznie. Związki polifenolowe melisy: kwas rozmarynowy, kawowy i ich połączenia estrowe, mają właściwości wirusostatyczne, w szczególności na wirusa herpes. Ponadto wykazują właściwości żółciotwórcze i pobudzają wydzielanie soku żołądkowego. Ostatnio stwierdzono również właściwości immunomodelujące wyciągów z liści melisy.

Surowiec jest stosowany w nadpobudliwości nerwowej z towarzyszącymi trudnościami w zasypianiu i zaburzeniami snu, w nerwicach serca, migrenach oraz w zaburzeniach przewodu pokarmowego na tle nerwicowym.

► uspokajająco i usypiająco
Melisa jest lekiem stosowanym od wieków w celu łagodzenia napięcia, drażliwości i niepokoju oraz dla ułatwienia zasypiania.
Działanie sedatywne surowca wiązano przez długi czas ze składnikami olejku eterycznego, jednak wyraźne działanie uspokajające i nasenne wykazywał liofilizowany wyciąg wodno-alkoholowy (10%) z liści melisy. W wieloośrodkowym badaniu klinicznym, trwającym 4 tygodnie, z udziałem starszych osób z demencją i towarzyszącym jej znacznym podnieceniem, stosowanie olejku melisowego dało wyraźny efekt sedatywny. Pacjenci podzieleni na dwie grupy po 36 osób, przyjmowali lek – olejek melisowy i placebo – w formie logionu, którym smarowano oba ramiona i twarz. Po 4 tygodniach leczenia obserwowano zmniejszenie natężenia podniecenia towarzyszącego demencji o 30% u 60% pacjentów w grupie leczonej i o 14% w grupie przyjmujących placebo. Nastąpiła także poprawa jakości życia, wyrażająca się zwiększeniem czasu spędzanego w towarzystwie innych ludzi i na konstruktywnej aktywności. Można sądzić, że w działaniu sedatywnym melisy mają udział składniki olejku i związki hydrofilne surowca.

► przeciwskurczowo
w leczeniu objawów zaburzeń trawiennych, ze względu na działanie spazmolityczne i pobudzające wydzielanie soku żołądkowego. Działanie rozkurczające, warunkowane przez olejek melisowy i jego składniki, wykazano w wielu modelach doświadczalnych.

► przeciwwirusowo
Okazało się, że wyciągi wodne z melisy zawierają poza taninami inne substancje o działaniu przeciwwirusowym – kwasy fenolowe. Ich działanie przeciw wirusom Herpes i Vaccinia wiązane jest z aktywnością kwasów fenolowych i ich pochodnych, wchodzących w interakcję z białkami wirusów. Stwierdzono także, że olejek eteryczny z liści melisy ma udział w działaniu przeciwwirusowym, gdyż hamuje replikację wirusów Herpes simplex typu 2 w hodowli komórkowej. W dwóch badaniach klinicznych wykazano skuteczność wyciągu z liści melisy w leczeniu objawów infekcji wirusem opryszczki Herpes simplex i Herpes simplex labialis. Stosowanie leku powodowało zmniejszenie ognisk pęcherzyków, obserwowane już po dwóch dniach leczenia, i znacznie skracało okres powrotu do zdrowia. Warunkiem efektywności terapii okazało się rozpoczęcie leczenia już we wczesnym okresie infekcji.

► przeciwbakteryjnie
Olejek z liści melisy i wyciągi metanolowe z tego surowca działają przeciwbakteryjnie, hamując rozwój szczepów patogennych bakterii. Porównując działanie hamujące wzrost bakterii, grzybów i drożdży trzech olejków z gatunków roślinnych rodziny Labiateae, wykazano skuteczność wszystkich badanych substancji w stosunku do stosowanych szczepów, ale najsilniej działał olejek z liści melisy. W badaniach aktywności wyciągów z roślin, stosowanych w medycynie ludowej w leczeniu chorób układu pokarmowego przeciw 15 szczepom Helicobacter pylori, stwierdzono średnio nasilone działanie wyciągu metanolowego z liści melisy, który w stężeniu 100 µg/ml hamował wzrost bakterii.

► gospodarka lipidowa
W badaniach na szczurach wyciąg wodny z liści melisy redukował wysoki poziom ogólnego cholesterolu i lipidów, transaminaz alaninowej i asparaginowej, alkalicznej fosfatazy w surowicy krwi oraz poziom peroksydacji lipidów w tkance wątroby. Zwiększał też poziom glutationu. Podawanie wyciągu z liści melisy powodowało także cofanie się zmian degeneracyjnych w tkance wątroby.

► antyoksydacyjnie
Właściwości antyoksydacyjne liści melisy są warunkowane przez znaczną zawartość polifenoli oraz właściwości olejku eterycznego. W porównaniu aktywności antyoksydacyjnej wyciągów wodnych z 21 roślin, stosowanych w leczeniu stanów zapalnych w medycynie ludowej Bułgarii, oraz zawartości polifenoli w badanych surowcach, wyciąg z liści melisy wykazał znaczną siłę antyoksydacji TEAC – 4,06 mM, wyższą niż Herba Mate i zbliżoną do aktywności zielonej herbaty.
W badaniach kinetyki peroksydacji oleju słonecznikowego w obecności wyciągów heksanowych, octanu etylu i etanolowych z czterech gatunków z rodziny Lamiaceae, stwierdzono silne hamowanie procesów utleniania oleju słonecznikowego przez wyciąg etanolowy z liści melisy.

► aktywność antytyreotropowa
Melissae folium to surowiec stosowany w medycynie ludowej, w leczeniu nadczynności tarczycy – choroby Gravesa, zaliczany do grupy leków naturalnych, wykazujących wpływ na funkcjonowanie tarczycy i działanie hormonów tarczycy. Melissa officinalis w badaniach in vivo i in vitro wykazała zdolność hamowania odpowiedzi komórek tarczycy na TSH. Wyciąg wodny z liści melisy okazał się silnym inhibitorem wytwarzania i aktywności cAMP, indukowanej przez TSH. Składniki wyciągu z melisy blokowały wiązanie się TSH z receptorem przez wpływ na hormon i na receptor, uniemożliwiając indukcję wytwarzania cAMP.

 

Melisa lekarska – Opis

Melissa officinalis L. – Melisa lekarska

Surowiec stanowią liście i ulistnione szczyty pędów melisy lekarskiej, zebrane z roślin niekwitnących, wysuszone szybko w cieniu, w temperaturze nie wyższej niż 35°C.

 

Melisa lekarska – Wygląd i pochodzenie

Melisa lekarska pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego, obecnie jest uprawiana w wielu krajach świata. Osiąga wysokość do 100 cm, jest szarawo owłosiona, ma silny, miły zapach cytrynowy. Liście ogonkowe, sercowato jajowate, grubo ząbkowane. Kwiaty białawe lub różowawe, długości do 15 mm, zebrane w nibyokółki w kątach liści.

Leki i suplementy diety na bazie melisy oraz inne środki uspokajające można znaleźć na stronie: apteka ziołowa